Σαρκασμός και ελευθεροστομία στην ποίηση του Χαβάτζα - Artistic Town

ΝΕΑ

Post Top Ad

www.artisticTown.gr

Σαρκασμός και ελευθεροστομία στην ποίηση του Χαβάτζα


Η ειρωνεία στην ποίηση οδηγεί σε ένα είδος ποιητικής κάθαρσης μέσα από μια διαδικασία ανάλογη με τη διαδικασία της λυρικής και της δραματικής ποίησης.

Αν τα αρχαία είδη κάθαιραν το κοινό μέσω αντίρροπων ψυχολογικών καταστάσεων βάσει του συναισθηματικού φορτίου των λέξεων, ο σαρκασμός στην ποίηση το επιτυγχάνει με τη συσσώρευση συγκινήσεων που παράγονται από αντιθέσεις ή αρνήσεις που δημιουργεί η ενέργεια των επιλεγμένων λέξεων. Κατά τον Muecke «ζούμε σ’ έναν κόσμο που μας ασκεί διάφορες αντιφατικές πιέσεις. Η σταθερότητα είναι μια βασική ανθρώπινη ανάγκη, αλλά αναζητώντας την διατρέχει κανείς τον κίνδυνο να εγκλωβιστεί σ’ ένα συμπαγές, κλειστό πολιτικό, ηθικό ή διανοητικό σύστημα. Χρειαζόμαστε την αναγέννηση που προκύπτει από την αλλαγή, αλλά όχι την παλινδρόμηση από τη μία καινοτομία στην άλλη».

Η ειρωνεία και ο σαρκασμός στην ποίηση αποτελούν μία μάσκα του ποιητή για να προσεγγίσει μία πραγματικότητα που νιώθει να τον απειλεί. Η ειρωνική γλώσσα προσφέρει την κάθαρση γιατί εκφράζει συγκίνηση συμπυκνωμένη σε μια διανοητική έκφραση, διατυπωμένη όμως με τέτοιον τρόπο (με τον οικονομικότερο τρόπο), που στην επαφή της με τον αναγνώστη να αποσυμπυκνώνεται ακαριαία και να παρασύρει τη συγκίνησή του με την ενέργεια μιας περιδίνησης. Το δηκτικό ύφος γίνεται ένα εκφραστικό μέσο το οποίο αναδεικνύεται ως το κυρίαρχο συναίσθημα της κοινωνικής κι ατομικής ανασφάλειας, της δυσκολίας και άρνησης προσαρμογής σε μία κατασκευασμένη πραγματικότητα με μία αίσθηση ανικανοποίητου και παρακμής.

Κυρίαρχο στοιχείο στην ποιητική του Έλενου Χαβάτζα («στάχτη με φόντο κάποιον τροπικό», βακχικόν, 2018) είναι η ποιητική ειρωνεία και ο κοινωνικός σαρκασμός (άθλιες μέρες, η εξαίρεση του φυσικού, κεντρί, όψεις του ίδιου νομίσματος, το επόμενο καλοκαίρι). Ο δημιουργός μέσα στις ιστορίες που πλάθει διοχετεύει έναν ήπιο σαρκασμό, άλλοτε ως παρωδία και άλλες φορές ως αντίθεση (για την ασφάλεια του πολίτη, σχετικά με την όραση, η εξαίρεση του φυσικού, επιμύθιο για το πρελούδιο βροχής, όψεις του ίδιου νομίσματος, η ζωή ήταν αλλού, τα blues των μάγων) ή άρνηση (σινιάλα μες στο σκοτάδι, χωρίς τίτλο, όλοι λένε και γαμώ).

Ο Έλενος Χαβάτζας στοχάζεται για την κοινωνία και τις συμπεριφορές των ανθρώπων μέσα σε ένα αφηγηματικό ύφος. Ήπιες μεταφορές και μετωνυμίες εμπλουτίζουν τον λόγο του, αφήνοντας ελεύθερο τον αναστοχασμό να "αναπνέει" μέσα από έναν στιχουργικό ρυθμό που ακολουθεί τη νοηματική ολοκλήρωση. Ξεχωρίζει το έντονα πεζολογικό ύφος που μέσα σε ένα στοχαστικό ύφος έρχεται σε απόσταση από τον καθημερινό λόγο. Ο κοφτός στίχος και ο τρόπος με τον οποίο πραγματεύεται τα θέματα, δίνουν μία ποιητικοφιλοσοφική διάσταση.

Μέσα από την ποιητική αφήγηση αναδύονται συνειρμικά εικόνες με μία κινηματογραφική ζωντάνια: ήχος, κίνηση και χρώματα συμπλέκονται στην ποιητική του οδηγώντας τη συναισθηματική κλιμάκωση. Το πρωτοενικό υποκείμενο εντάσσεται μέσα στο πλάνο ως μέρος του συνόλου, αποφεύγοντας τον ποιητικό εγωκεντρισμό και συνδέοντας το ατομικό βίωμα με την κοινωνιοϋπαρξιακή αγωνία.

Η ποίηση ως αυτοαναφορικότητα (ένα όχι και τόσο κόψω ποίημα, τι κλώθεις προσεκτικά, το επόμενο καλοκαίρι) και ο έρωτας (junk love, τότε στο δωμάτιό της) συχνά εμφανίζονται ως δίδυμος πυρήνας σε συνθέσεις, διαμορφώνοντας τελικά ποιήματα πολυκεντρικά. Ο ποιητής παρωδεί καταστάσεις (τρεις άθλιες μέρες, βιβλικά γονίδια, κεντρί) και με τη γλώσσα των νύξεων κρίνει την κοινωνία και την πολιτική ζωή (junk love, τα blues των μάγων, τι κλώθεις προσεκτικά , συμφωνία με το μεγάλο κεφάλαιο).

Η ελευθεροστομία του, χωρίς να προκαλεί άμεσα, εντάσσεται ως δομικό στοιχείο στην ποιητική του. Ας μην ξεχνάμε ότι η αθυροστομία είναι ριζωμένη στη σάτιρα και την ειρωνεία. Μολονότι ο ελιτισμός στον οποίο κλείστηκε η ποίηση εξόρισε την ελευθεροστομία ως κάτι χυδαίο (συν τη λογοκρισία), ετούτη αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της λαϊκής γλώσσας. Το βλέπουμε σε δημοτικά τραγούδια (καρναβάλια, σκωπτικά, γάμου) και σε λαϊκές αφηγήσεις με ιστορικές ρίζες.
Η πρόκληση όταν διατηρεί λειτουργικό ρόλο σε μία σύνθεση δεν ενοχλεί όταν έχει κάτι να προσθέσει. Συχνά δε «η αθυροστομία λειτουργεί ως ένα συνειδητό κακότεχνο γκελ του προφορικού λόγου ενάντια στην καταπίεση» ή όπως σημειώνει ο Gershon Legnam «δεν είναι το αισχρολόγο λεξιλόγιο που δημιουργεί το σχετικό ταμπού. Είναι η διακωμώδηση και σάτιρα του τι είναι ή του τι τι πρέπει να είναι Σεβαστό στο κοινωνικό επίπεδο». Ας θυμηθούμε πόσο σόκαραν το κατεστημένο οι υπερρεαλιστές.

Βέβαια, ο Χαβάτζας δεν φτάνει σε τέτοιο βάθος ή έκταση. Η ελευθεροστομία του άλλοτε λειτουργεί κι ενισχύει την ειρωνεία του και άλλοτε ανατρέπει παρωδώντας εξειδικευμένες ιδέες, συνδέοντας την ποιητική έκφραση με την αργκό, μακριά από ψευδοηθικά διλήμματα, και την υψηλή τέχνη με το ευτελές και "σκανδαλώδες" (αριθμός 127, junk love, ένα όχι και τόσο κομψό ποίημα, παράπλευρες απώλειες, επιμύθιο και το πρελούδιο βροχής).

Αξιοποιεί την υπαινικτική γλώσσα, ώστε να προκαλέσει το κοινό να στοχαστεί ενεργητικά για όσα συμβαίνουν γύρω του, φέρνοντας συχνά το αθέατο στο φως με κοινωνικές και υπαρξιακές "ανάσες" (η εξαίρεση του φυσικού, σχετικά με την όραση, δεκατρία με άλλο τρόπο). Έντονες είναι οι επιρροές από τον καρυωτακικό σαρκασμό με τη μελαγχολική διάθεση. Τα κοινωνικά στιγμιότυπα και το κλίμα απογοήτευσης (ultra violet, στον Τάσο Λειβαδίτη) σε συνδυασμό με την πηγαία ειρωνεία έχουν τις ρίζες τους στην καρυωτακική ποίηση (παράπλευρες απώλειες, ενός λεπτού σιγή, ένα όχι και τόσο κομψό ποίημα, όλοι λένε και γαμώ, σημείο φευγιού). Και το αίσθημα της μοναξιάς που "πνίγει" τη συλλογή κατατείνει σε κάτι τέτοιο (τροπικοί του καρκίνου, τι κλώθεις προσεκτικά, η ζωή ήταν αλλού, αριθμός 127).

Πηγή: tvxs.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου

Post Top Ad

Artistic Town