Το εντυπωσιακό είναι ότι πουθενά στον Ομηρο δεν ξεμυτίζει το «εγώ». Το ακόμη πιο εντυπωσιακό όμως είναι ότι οι μετά απ’ αυτόν Λυρικοί προτάσσουν στα ποιήματά τους το «εγώ» σαν κινητήρια δύναμη της τέχνης τους αλλά και της ζωής [μάλιστα είχαν εμμονή με τις ταραχές και το γδάρσιμο της ψυχής τους].
Εχουμε έτσι μια πλούσια, θεσπέσια, αντιφατική και αρμονική παράδοση από την ανατολή ακόμη του γραπτού πολιτισμού, που υμνεί ταυτόχρονα το άτομο και το έθνος. Ο Ηλίας Γκρης φαίνεται να τα γνωρίζει όλα αυτά, όπως γνωρίζει ότι ο ποιητής πρέπει να μοιράσει τη φωνή του με τον αναγνώστη του, ότι οι στίχοι, για να αποκτήσουν οικουμενικότητα, οφείλουν να κολυμπήσουν στα κυματώδη νάματα του θεμέλιου τόπου, εκεί όπου συγκροτείται η έννοια άνθρωπος. Οι ρίζες συστήνουν έθνος, τα έθνη συγκροτούν οικουμένη.
Από το πρώτο ποίημα ανοίγει τη μέσα θύρα για να βγει στο ξέφωτο του κόσμου. Οι στίχοι του χύνονται στο δράμα, στις μεγάλες δηλαδή απορίες και οδύνες των θνητών. Είναι στίχοι εξ αποστάξεως, απαλλαγμένοι από ανέξοδους και ρηχούς μοντερνισμούς, βγαλμένοι από τα κόκαλα του ομηρικού και μεθομηρικού κόσμου, από τη μεγάλη επανάσταση των Ιώνων φιλοσόφων και των Ελεατών, από τον 5ο αιώνα και τις σωκρατικές σχολές, από τον ελληνιστικό και μεσαιωνικό Ελληνισμό, το ’21, τον Σολωμό και τον Καβάφη, ώς τις μέρες μας...
Είναι μια σαγηνευτική διαδρομή, που απαιτεί βεβαίως μεγάλο κάματο - συνέπεια και ορθοέπεια. Ολη αυτή την ιστορική και οικουμενική Ελλάδα τη βάζει μέσα του - κι εκεί συμβαίνουν ποιητικές κοσμογονίες. Αλογα και ασυνείδητα στοιχεία μάχονται με αυτή την εξωτερική Ελλάδα και γίνονται ένα - αυτό το ένα, σκοτεινό, τσακισμένο, αλλά διαυγώς συγκροτούμενο είναι η ποίηση του Ηλία Γκρη. Με τον δικό του, απεσταγμένο, τρόπο: ότι η ποίηση είναι έμφυτη [ότι αποδεικνύει πως διαθέτει έμφυτες διαθέσεις], απύθμενη.
Δεν ξεχνώ ότι Ομηρος και Σαπφώ είχαν καλούς αναγνώστες· οι σημερινοί ποιητές δεν έχουν ούτε καλούς ούτε πολλούς, μα ελάχιστους. Το ξέρει ο ίδιος, εξάλλου του το ψιθυρίζει ο Ηράκλειτος αυτοπροσώπως όταν επισκέπτεται την Εφεσο: «Αγριος κι αυχμηρός καιρός για ποιητές, παιδί μου!». Το ξέρει αλλά το αψηφά γιατί πυρπολείται από το πυρ της δημιουργίας, από τον σφιχτό εναγκαλισμό του με το σώμα της πατρίδας, της όλης πατρίδας, του όλου πολιτισμού που έχει γεννήσει.
Ο ποιητής πάσχει μα και αισιοδοξεί - να γεννήσει προτάσεις ελληνικές [είπαμε: παναπεί παγκόσμιες]. Πατάει γερά στον γενέθλιο τόπο κι αυτό του δίνει δύναμη να αναμετρηθεί με την αρχαία γραμματεία, ώστε να βγουν διηθημένες και μετουσιωμένες οι λέξεις του, ο στοχασμός του εν τέλει. Γιατί η ποίηση εκτός από την αναμέτρησή της με το σκότος του μύχιου αντλεί και από το φως του στοχασμού. Η ποίηση είναι στοχασμός όπως τη διαβάζω. Τη συναπαρτίζουν: ελλειπτικότης [που σημαίνει παραίτηση από κάθε τι περιττό] και συμπύκνωση [που σημαίνει πολλαπλές αποστάξεις]. Αυτό του επιτρέπει τη χρήση αρχαίων λέξεων δίπλα σε λαϊκές σημερινές επιτυγχάνοντας μια αρμονική σύνθεση [αρνησίφαυλος, ορφνή, δυσάνολβος, ευμήχανος...].
Εκδηλη η αγωνία του! «Με πανωφόρι τη γλώσσα του Ομήρου/ Στην Ελλάδα της αγωνίας να Είσαι!».
Ωριμα τοποθετεί τον καθηγητή Δημήτρη Λιαντίνη να αναφωνεί: «Ω, γένος των ρωμιών δυσάνολβο, πότε θα γίνεις πάλι γένος των Ελλήνων;», Αυτό, όμως, «μ’ ένα πικρόγελο υπερηφάνειας που φτάνει μονάχα όποιος στα δύσβατα βαδίσει - από τ’ ωραίο στο υπέροχο».
Εκτός από το αρχαιογνωστικό του οπλοστάσιο ο Ηλίας Γκρης φέρει μαζί του τη φαρέτρα του βιώματος: «Εγώ γέννημα θρέμμα κατώτερης φάρας/έγραψα μόνο την ιστορία της ανάσας μου».
Αυτή η δυαδικότης του θυμίζει: «Γράφε αλλά μη γράψεις ποτέ όπως άλλοι». Και αυτό κάνει.
Διαβάζω τον Κότσυφα στο Παγκράτι [ένα κοτσύφι τον επισκέπτεται στη βεράντα του κι ο ποιητής αρχίζει να του μιλάει]: «Τι να λέει άραγε για σένα ο φόβος ο πιο ανόητος απ’ όλους/ο φόβος του θανάτου που ’ναι γελοίος κερομύτη μου - εν τω μεταξύ ουρανός ανοίξεως/καταυγάζει μακρυά ωραία θέα Αίγινα κι Αργοσαρωνικό Φάληρο Καράβια μου κελαηδάς καλημέρα».
Διαβάζω εδώ Επίκουρο που περιγελούσε τον θάνατο· διακρίνω τον Επίκτητο που έλεγε ότι οι άνθρωποι φοβούνται την ιδέα του θανάτου και τον Εμπειρίκο αναφωνούντα για τους Ελληνες ότι έκαναν οίστρο της ζωής τον φόβο του θανάτου.
Νομίζω ότι αυτό πασχίζει [και πάσχει] να μας πει: να σηκώσει ο καθένας από μας το βάρος του Ελληνα που του αναλογεί.
Η ποίηση απαιτεί τους αναγνώστες της - καλύτερα: καλείται να φτιάξει αναγνώστες όσο κι αν είναι αντιποιητική η εποχή. Αυτό προϋποθέτει άνοιγμα της ποίησης στα μεγάλα: στο δράμα, στην κάθαρση, στην ταυτότητα, στη γένεση λαϊκών ανθρώπων.
Οι αρχαίοι και τα βιώματα είναι ένα καλό εφαλτήριο αλλά δεν αρκούν εάν ο ποιητής δεν συναντηθεί με το γλυκό χαμόγελο του παιδιού που κοιμάται, εάν δεν καταφέρει να ταυτίσει τα όρια της γης, πάνω στην οποία δημιουργεί, με τα όρια του Σύμπαντος - διότι εκεί τελειώνει [ή αρχίζει] το Σύμπαν: στην αγκαλιά του ποιητή, στην αγκαλιά όλων μας.
Ο Ηλίας Γκρης, εκτός που αγαπά τη γλώσσα και την παρουσιάζει ανάγλυφα, αναμοχλεύει νοήματα και ιδέες, ταρακουνάει τον εφησυχασμό και λοιδορεί άκαμπτους ακαδημαϊσμούς - με σαρκασμό ενίοτε αλλά και με οξεία τρυφερότητα.
Στοχάζεται και τολμά· αγρικιέται στα κενά των λέξεων το λαχάνιασμα του τόπου του. Μέσα στις λέξεις και μέσα στα κενά των λέξεων τεχνουργεί και, θα έλεγα, ιερουργεί - ένας θερμουργός αξιοπρέπειας και πατρίδας· ποιητής ψυχής [της δικής του αλλά και της χώρας].
Ποίηση ενθάδε [και όχι επέκεινα] της ουσίας. Γνώση και όχι γνώμη στον Γκρήφυλλο κήπο του.
Πηγή: efsyn.gr
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου